P. Ramlee ( Teuku Zakaria bin Teuku Nyak Putih)

Mungkin ramai yang tidak mengenali Teuku Zakaria Teuku Nyak Puteh. Namun pemilik nama samaran P. Ramlee adalah seniman agung negara yang tiada gantinya. Pelakon, penyanyi, pengarah, pemain muzik dan penulis lagu ini bukan sahaja terkenal di Malaysia tetapi juga di nusantara.

Dilahirkan di Pulau Pinang pada 22 Mac 1929, anak kepada pasangan Teuku Nyak Puteh Teuku Karim dan Che Mah Hussein menerima pendidikan awal di Sekolah Melayu Kampung Jawa dan kemudian ke Sekolah Francis Light sebelum menyambung pelajaran di Penang Free School sehingga meletusnya Perang Dunia Kedua. Di Penang Free School  juga P. Ramlee telah mempelajari alat muzik gitar dan biola daripada Encik Kamaruddin, iaitu pemimpin brass band di Penang Free School. Sebelum itu, P. Ramlee telah mempelajari alat muzik  ukele terlebih dahulu. Beliau juga telah menyertai Orkes Teruna Sekampung dan kemudian Sinaran Bintang Sore.

Pada tahun 1947, beliau telah menyertai pertandingan nyanyian anjuran Radio Pulau Pinang dan menjuarai pertandingan nyanyian tersebut sekali gus telah menyebabkan beliau terpilih sebagai Bintang Penyanyi Utama Malaya. Dalam pertandingan itu juga, beliau telah menggunakan huruf "P" (singkatan bagi nama ayahnya Puteh) di awal namanya dan nama P. Ramlee itu hingga ke akhir hayatnya.

Filem pertama lakonan P.Ramlee adalah “Chinta” pada tahun 1948 dengan memegang peranan sebagai penjahat dan penyanyi latar. Bertitik tolak daripada itu, perjalanannya dalam dunia seni terus rancak berkembang. Di antara tahun 1948 hingga 1955, beliau telah berjaya membintangi 27 buah filem. Di sebalik kerancakan pembabitannya dalam dunia perfileman ialah Datuk L. Krishnan, pengarah filem Melayu terkenal dari India antara tahun 1950an dan 1960an.

Filem terakhir lakonan beliau ialah Laksamana Do Re Mi (1972). Manakala lagu dan lirik terakhirnya adalah Ayer Mata Di Kuala Lumpur yang dicipta pada tahun 1973 sebelum beliau menghembuskan nafas terakhirnya. P. Ramlee telah kembali ke Rahmatullah pada pagi Selasa 29 Mei 1973 ketika berusia 44 tahun. Jenazahnya dikebumikan di Tanah Perkuburan Islam Jalan Ampang, Kuala Lumpur.

Bagi mengenang jasa dan sumbangannya, Allahyarham telah dianugerahkan Bintang Kebesaran Darjah Panglima Setia Mahkota oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong pada tahun 1990 yang membawa gelaran Tan Sri. Selain itu rumah terakhir beliau di Jalan Dedap, Setapak telah diubahsuai dan dijadikan sebagai "Pustaka Peringatan P Ramlee" pada tahun 1986. Pada tahun 1982, di tengah pusat bandar raya Kuala Lumpur namanya turut diabadikan pada sebatang jalan iaitu Jalan P Ramlee (dahulunya Jalan Parry).

Walaupun perjalanan seninya berliku, namun seniman kreatif ini berjaya menghasilkan karya agung yang bukan sahaja popular tetapi juga tidak lapuk dek dipanas, tidak lekang dek hujan. Ketika pembabitan rancaknya dalam dunia perfileman, beliau pernah berkata bahawa “Walau aku sudah mati, aku akan hidup 1,000 tahun lagi”. Disebalik kata-kata ini pada hakikatnya beliau telah berusaha untuk menghasilkan karya yang bukan sahaja akan dikenang tetapi juga sarat dengan nilai murni untuk panduan masyarakat. Sepanjang hayatnya, beliau telah menghasilkan lebih kurang 390 buah lagu (termasuk sebagai penyanyi, komposer dan penulis lirik) dan 66 buah filem sebagai pelakon, pengarah dan penulis skrip.

Pengenalan

Mungkin ramai yang tidak mengenali Teuku Zakaria Teuku Nyak Puteh. Namun pemilik nama samaran P. Ramlee adalah seniman agung negara yang tiada gantinya. Pelakon, penyanyi, pengarah, pemain muzik dan penulis lagu ini bukan sahaja terkenal di Malaysia tetapi juga di nusantara.

Dilahirkan di Pulau Pinang pada 22 Mac 1929, anak kepada pasangan Teuku Nyak Puteh Teuku Karim dan Che Mah Hussein menerima pendidikan awal di Sekolah Melayu Kampung Jawa dan kemudian ke Sekolah Francis Light sebelum menyambung pelajaran di Penang Free School sehingga meletusnya Perang Dunia Kedua. Semasa zaman pendudukan Jepun yang memperlihatkan kesengsaraan rakyat Tanah Melayu ketika itu, P. Ramlee pula berkesempatan mempelajari Bahasa dan lagu-lagu Jepun. Pada ketika itu juga beliau telah berkerja sebagai kerani am di kilang timah.

Permulaan dalam dunia seni

Di Penang Free School  juga P. Ramlee telah mempelajari alat muzik gitar dan biola daripada Encik Kamaruddin, iaitu pemimpin brass band di Penang Free School. Sebelum itu, P. Ramlee telah mempelajari alat muzik  ukele terlebih dahulu. Beliau juga telah menyertai Orkes Teruna Sekampung dan kemudian Sinaran Bintang Sore.

Pada tahun 1947, beliau telah menyertai pertandingan nyanyian anjuran Radio Pulau Pinang dan menjuarai pertandingan nyanyian tersebut sekali gus telah menyebabkan beliau terpilih sebagai Bintang Penyanyi Utama Malaya. Dalam pertandingan itu juga, beliau telah menggunakan huruf "P" (singkatan bagi nama ayahnya Puteh) di awal namanya dan nama P. Ramlee itu hingga ke akhir hayatnya.

Filem pertama lakonan P.Ramlee adalah “Chinta” pada tahun 1948 dengan memegang peranan sebagai penjahat dan penyanyi latar. Bertitik tolak daripada itu, perjalanannya dalam dunia seni terus rancak berkembang. Di antara tahun 1948 hingga 1955, beliau telah berjaya membintangi 27 buah filem.

Di sebalik kerancakan pembabitannya dalam dunia perfileman ialah Datuk L. Krishnan, pengarah filem Melayu terkenal dari India antara tahun 1950an dan 1960an. Filem terakhir lakonan beliau ialah Laksamana Do Re Mi (1972). Manakala lagu dan lirik terakhirnya adalah Ayer Mata Di Kuala Lumpur yang dicipta pada tahun 1973 sebelum beliau menghembuskan nafas terakhirnya.

Kehidupan peribadi

Umum mengetahui P. Ramlee mempunyai pesona luar biasa. Pesonanya sebagai anak seni pula memang tidak dapat dinafikan manakala sebagai lelaki, beliau mempunyai raut wajah yang manis dan menenangkan. Ramai teman-teman rapatnya juga menyatakan renungan matanya memukau dan mampu menawan hati wanita yang memandangnya (Wan Hamzah Awang 1993). Kerjaya, rupa paras menawan dan bakat seni kurniaan Illahi menjadikan P. Ramlee menjadi kegilaan ramai wanita daripada pelbagai peringkat status, sama ada anak dara, isteri orang mahupun janda.

Namun, tidak mudah untuk bergelar isteri kepada anak seni yang bukan sahaja mempunyai jutaan peminat bahkan juga memberi komitmen yang tinggi dalam kerjayanya. Menyentuh soal wanita dalam hidupnya, P. Ramlee pernah berkahwin sebanyak 3 kali sepanjang hayatnya. Perkahwinan pertamanya adalah dengan Junaidah Daeng Harris pada tahun 1950 dan dikurniakan seorang anak lelaki, Mohd Nasir. Walau bagaimanapun, usia perkahwinannya dengan Junaidah, yang juga anak kepada pelawak Daeng Harris (atau dikenali juga sebagai D. Harris) tidak panjang dan bercerai pada tahun 1954. Perpisahannya dengan Junaidah sedikit sebanyak memberi kesan pada kehidupan P. Ramlee yang seolah-olah tertekan dan terumbang ambing (Wan Hamzah Awang 1993).

Namun, kekecewaannya ini tidak berpanjang kerana pesona yang ada padanya seolah-olah mampu melawan kesedihannya. Beliau sentiasa dikelilingi teman-teman terutamanya wanita. Statusnya yang kembali membujang membuatkan ramai wanita ingin mencuba nasib untuk bergelar isteri kepada P. Ramlee. Buktinya beliau banyak menerima surat daripada peminat tempatan termasuk peminat dari Sumatera dan Lampong (Wan Hamzah Awang 1993).

Namun, wanita yang berjaya menambat hati P. Ramlee bukan calang-calang orangnya. Isteri keduanya ini adalah bekas “orang istana”, iaitu Norizan Muhammad Nor, bekas isteri kepada Sultan Perak, Tuanku Raja Yusof pada ketika itu. Pada awalnya, perkenalan antara mereka bermula semasa P. Ramlee mengadakan persembahan pentas bagi memeriahkan sambutan keputeraan baginda sultan.

Setelah Norizan diceraikan, beliau mengahwini P. Ramlee pada tahun 1955. Walau bagaimanapun, rumahtangga mereka tidak mampu bertahan lama dan akhirnya mereka berpisah pada tahun 1961. Walau bagaimanapun, P. Ramlee tidak dikurniakan anak hasil perkongsian hidupnya dengan Norizan. P. Ramlee hanya menjaga anak tirinya, Norma iaitu anak Norizan (Wan Hamzah Awang 1993).

Selepas perceraiannya dengan Norizan, P. Ramlee bertemu jodoh dengan Salmah Ismail atau juga dikenali sebagai Saloma, penyanyi terkenal bersuara lunak pada  21 November 1961. Majlis perkahwinannya dengan Saloma yang juga bekas isteri A. R. Tompel, pelakon, penyanyi dan pengarah filem diadakan secara sederhana di Tembeling Road (Wan Hamzah Awang 1993). Beliau juga tidak dikurniakan anak hasil perkongsian hidupnya dengan Saloma.

Daripada ketiga-tiga perkahwinannya ini, beliau hanya dikurniakan seorang anak kandung iaitu Mohd Nasir, hasil perkongsian hidup dengan Junaidah D. Harris (Wan Hamzah Awang 1993). Namun, sifatnya yang penyayang membuatkan beliau mengambil anak angkat seramai lima orang iaitu Sazali, Betty, Zakiah @ Zazaloma, Sabaruddin @ Badin dan Salfarina @ Dian.

Kegemilangan di Jalan Ampas dan perpindahan ke Kuala Lumpur

Kegemilangannya dalam dunia perfileman bertitik tolak apabila beliau mula bernaung di bawah Malay Film Production (MFP) di Jalan Ampas, Singapura sebagai pelakon. Berbekalkan bakat semulajadi setiap filem lakonannya mendapat sambutan hangat peminat filem-filem Melayu ketika itu.

Beliau bukan sekadar dianugerahkan bakat sebagai seorang pelakon, malah turut berkebolehan untuk menyanyi dan mencipta lagu, selain bermain alat muzik. Langkahnya dalam dalam bidang ini diteruskan lagi dan berkembang rancak apabila beliau dilantik sebagai pengarah filem dengan judul pertamanya Penarik Beca dan turut memegang watak utama filem ini. Perlantikannya ini sekali gus telah memahatkan namanya sebagai pengarah Melayu kedua selepas Haji Mahadi.

Kegemilangannya dalam dunia seni di Jalan Ampas telah memperlihatkan beliau terus mendapat perhatian dan pengiktirafan bukan saja peringkat tempatan tetapi juga di peringkat antarabangsa. Anugerah pertama yang dimenanginya merupakan antara kenangan manis buat P. Ramlee apatah lagi anugerah ini bertaraf antarabangsa. P. Ramlee berjaya menggondol Anugerah Pencipta Lagu Terbaik menerusi filem Hang Tuah 1956, arahan Phani Majumdar dalam Festa Filem Asia ke-3 di Hong Kong. Filem arahannya, Pendekar Bujang Lapok yang diterbitkan pada 1959 pula telah berjaya menggondol anugerah Filem Komedi Terbaik Asia ketika Pesta Filem Asia ke-6 di Kuala Lumpur.

Seterusnya lakonan P. Ramlee yang terus mendapat tempat di hati penonton telah membolehkan dirinya menggondol anugerah melalui filem Anakku Sazali (1956) arahan Phani Majumdar. Dalam filem ini, P. Ramlee yang membawa dua watak sekali gus iaitu sebagai anak dan bapa telah berjaya memikat hati juri dengan merangkul anugerah Pelakon Lelaki Terbaik di Pesta Filem Asia, Tokyo. Filem arahannya Sumpah Orang Minyak (1958) pula telah memenangi anugerah Fotografi Hitam Putih Terbaik di Pesta Filem Asia. Anugerah khas The Most Versatile Talent yang dimenangi pada Pesta Filem Asia di Tokyo pada tahun 1963 pula dimenangi menerusi filem Ibu Mertuaku.

Walau bagaimanapun, penghijrahannya ke Kuala Lumpur pada tahun 1964 untuk menyertai menyertai Studio Merdeka, Hulu Klang dilihat telah memberi impak negartif dalam kariernya. P. Ramlee didapati tidak dapat mengekalkan rentak kegemilangannya seperti di Jalan Ampas apabila meneruskan kerjayanya ini di Kuala Lumpur. Filem pertama arahannya Si Tora Harimau Jadian terbitan Studio Merdeka tidak mendapat sambutan peminat. Selepas filem ini, karyanya dilihat terus menemui kegagalan apabila semakin kurang mendapat sambutan peminat filem Melayu.

Antara slaah satu faktor kejatuhan karyanya ialah kemasukan filem asing daripada Hong Kong, India (Hindustan) dan Indonesia yang dilihat telah mendapat tempat dihati peminat filem tempatan. Kekecewaannya ini ditambah lagi apabila beliau terus menerima kritikan oleh peminat dan wartawan yang rata-ratanya dilihat kurang berminat dengan hasil karyanya. Beliau juga dihimpit dengan masalah peribadi yang turut menjejaskan perkembangan hasil seninya sehingga ke akhir hayatnya.

Anugerah karya seni

Kejayaan P. Ramlee dalam mengukir nama sebagai seniman unggul pada zaman kegemilangan filem Melayu telah melayakkan beliau mengondol pelbagai pengiktirafan dari dalam dan luar negara. Filem-filem yang diterbitkan sama ada karyanya sendiri ataupun lakonannya telah berjaya mendapat tempat dalam kalangan penonton dengan sambutan yang sentiasa menggalakkan.

Kejayaan filem-filemnya ini diiktiraf diperingkat antarabangsa. Anugerah pertama yang dimenanginya merupakan antara kenangan manis buat P. Ramlee apatah lagi anugerah ini bertaraf antarabangsa apabila berjaya menggondol Anugerah Pencipta Lagu Terbaik menerusi filem Hang Tuah 1956, arahan Phani Majumdar dalam Festa Filem Asia ke-3 di Hong Kong. Filem arahannya, Pendekar Bujang Lapok yang diterbitkan pada 1959 pula telah berjaya menggondol anugerah Filem Komedi Terbaik Asia ketika Pesta Filem Asia ke-6 di Kuala Lumpur.

Seterusnya lakonan P. Ramlee yang terus mendapat tempat di hati penonton telah membolehkan dirinya menggondol anugerah melalui filem Anakku Sazali (1956) arahan Phani Majumdar. Dalam filem ini, P. Ramlee yang membawa dua watak sekali gus iaitu sebagai anak dan bapa telah berjaya memikat hati juri dengan merangkul anugerah Pelakon Lelaki Terbaik di Pesta Filem Asia, Tokyo.

Filem arahannya Sumpah Orang Minyak (1958) pula telah memenangi anugerah Fotografi Hitam Putih Terbaik di Pesta Filem Asia. Anugerah khas The Most Versatile Talent yang dimenangi pada Pesta Filem Asia di Tokyo pada tahun 1963 pula dimenangi menerusi filem Ibu Mertuaku (Zakiah Hanum 1984 & Nasir P. Ramlee 2007).

Anugerah daripada kerajaan

Seniman agung negara ini ternyata bukan sahaja mendapat tempat dalam kalangan peminat filem dan pemain industri seni kreatif ini tetapi juga mendapat perhatian daripada pihak kerajaan. Bersandarkan bakat seni semulajadi yang membolehkan beliau menggondol pelbagai anugerah dalam dan luar negeri, pihak kerajaan juga tidak ketinggalan mengiktiraf bakat seniman agung ini.

Semasa hayatnya, beliau telah dikurniakan bintang Ahli Mangku Negara (AMN) oleh Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong Ketiga pada tahun 1962.  Bagi mengenang jasa dan sumbangannya, Allahyarham telah dianugerahkan Bintang Kebesaran Darjah Panglima Setia Mahkota oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong pada tahun 1990 yang membawa gelaran Tan Sri.

Selain itu, institusi pengajian tinggi tempatan yang tidak henti-henti mengkaji hasil karyanya juga tidak ketinggalan dalam mengiktiraf hasil seninya (Zakiah Hanum 1984). Pada tahun 2005, Allahyarham telah dianugerahkan Ijazah Doktor Falsafah dalam bidang seni persembahan. Kerajaan Negeri Sarawak juga telah mengurniakan Darjah Yang Amat Mulia Bintang Kenyalang Sarawak “Datuk Amar Bintang Kenyalang” (Posthumous) kepada Allahyarham. Anak angkat beliau, iaitu Dian P.Ramlee telah menerima anugerah tersebut bagi pihak beliau.

Pada tahun 2007 pula, bersempena sambutan 50 tahun kemerdekaan Malaysia, seniman agung ini telah terpilih sebagai 10 calon terakhir bagi program “Anak Gemilang Malaysia” berdasarkan sumbangan kejayaannya menaikkan nama negara di mata dunia. Bagi mengenang jasa dan sumbangannya lagi, rumah terakhir beliau di Jalan Dedap, Setapak telah diubahsuai dan dijadikan sebagai "Pustaka Peringatan P Ramlee" pada tahun 1986. Pada tahun 1982, di tengah pusat bandar raya Kuala Lumpur namanya turut diabadikan pada sebatang jalan iaitu Jalan P Ramlee (dahulunya Jalan Parry).

Penutup

P. Ramlee telah kembali ke Rahmatullah pada pagi Selasa 29 Mei 1973 ketika berusia 44 tahun. Jenazahnya dikebumikan di Tanah Perkuburan Islam Jalan Ampang, Kuala Lumpur. Bagi mengenang jasa dan sumbangannya, Allahyarham telah dianugerahkan Bintang Kebesaran Darjah Panglima Setia Mahkota oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong pada tahun 1990 yang membawa gelaran Tan Sri. Selain itu rumah terakhir beliau di Jalan Dedap, Setapak telah diubahsuai dan dijadikan sebagai "Pustaka Peringatan P Ramlee" pada tahun 1986. Pada tahun 1982, di tengah pusat bandar raya Kuala Lumpur namanya turut diabadikan pada sebatang jalan iaitu Jalan P Ramlee (dahulunya Jalan Parry).

Walaupun perjalanan seninya berliku, namun seniman kreatif ini berjaya menghasilkan karya agung yang bukan sahaja popular tetapi juga tidak lapuk dek dipanas, tidak lekang dek hujan. Ketika pembabitan rancaknya dalam dunia perfileman, beliau pernah berkata bahawa “Walau aku sudah mati, aku akan hidup 1,000 tahun lagi”. Disebalik kata-kata ini pada hakikatnya beliau telah berusaha untuk menghasilkan karya yang bukan sahaja akan dikenang tetapi juga sarat dengan nilai murni untuk panduan masyarakat. Sepanjang hayatnya, beliau telah menghasilkan lebih kurang 390 buah lagu (termasuk sebagai penyanyi, komposer dan penulis lirik) dan 66 buah filem sebagai pelakon, pengarah dan penulis skrip.

Rujukan

• Ahmad Sarji. 1999. P. Ramlee : erti yang sakti. Subang Jaya : Pelanduk Publications
• Awang Azman Awang Pawi. 2005. P. Ramlee di cakera nusantara. Kuching: Universiti Malaysia Sarawak.
• http://www.pnm.my/yangpertama/Seni_Seniman.htm (31 Januari 2013)
• Mustafar A. R. & Aziz Sattar. 2008. Filem-filem P. Ramlee. Seremban: MZA Enterprise
• Nasir P. Ramlee. 2007. Bapaku P. Ramlee. Petaling Jaya : MPH Group
• Wan Hamzah Awang. 1993. Manusia P. Ramlee. Kuala Lumpur: Penerbitan Fajar Bakti Sdn. Bhd.
• Yusnor EF. 2000. P. Ramlee yang saya kenal. Subang Jaya : Pelanduk Publications
• Zahari Hasib. 2005. Al-Fatihah Buat P. Ramlee (hari ini 29 Mei genap 32 tahun P. Ramlee meninggalkan kita). Mei 31.
• Zakiah Hanum (pnyt). 1984. Senandung seniman agung. Kuala Lumpur : Berita Publishing

Bibliografi Penulisan Mengenai P.Ramlee

Pengenalan

Mungkin ramai yang tidak mengenali Teuku Zakaria Teuku Nyak Puteh. Namun pemilik nama samaran P. Ramlee adalah seniman agung negara yang tiada gantinya. Pelakon, penyanyi, pengarah, pemain muzik dan penulis lagu ini bukan sahaja terkenal di Malaysia tetapi juga di nusantara. Setakat ini, beliau adalah satu-satunya insan berdarah seni yang bukan sahaja serba boleh bahkan tiada tolok bandingnya.

Ketika zaman kegemilangan filem Melayu, P. Ramlee berjaya menempatkan dirinya dalam lapangan layar perak sebagai anak seni yang berjaya dalam segenap cabang seni, merangkumi pelakon, pengarah filem, pemuzik, penyanyi, komposer dan pengarah muzik. Bakat seninya yang luar biasa ketika itu telah berjaya menghasilkan karya seni yang tidak lapuk dek hujan, tak lekang dek panas.

Pembabitan dalam dunia seni

Bakat seni seniman agung negara ini mula dilihat ketika di bangku sekolah lagi. Dilahirkan di Pulau Pinang pada 22 Mac 1929, anak kepada pasangan Teuku Nyak Puteh Teuku Karim dan Che Mah Hussein menerima pendidikan awal di Sekolah Melayu Kampung Jawa dan kemudian ke Sekolah Francis Light sebelum menyambung pelajaran di Penang Free School sehingga meletusnya Perang Dunia Kedua. Di Penang Free School  juga P. Ramlee telah mempelajari alat muzik gitar dan biola daripada Encik Kamaruddin, iaitu pemimpin brass band di Penang Free School. Sebelum itu, P. Ramlee telah mempelajari alat muzik  ukele terlebih dahulu.

Beliau juga telah menyertai Orkes Teruna Sekampung dan kemudian Sinaran Bintang Sore. Pada tahun 1947, beliau telah menyertai pertandingan nyanyian anjuran Radio Pulau Pinang dan menjuarai pertandingan nyanyian tersebut sekali gus telah menyebabkan beliau terpilih sebagai Bintang Penyanyi Utama Malaya. Dalam pertandingan itu juga, beliau telah menggunakan huruf "P" (singkatan bagi nama ayahnya Puteh) di awal namanya dan nama P. Ramlee itu hingga ke akhir hayatnya (Zakiah Hanum 1984 & Nasir P. Ramlee 2007).

Realitinya, pembabitan P. Ramlee sebagai pelakon adalah secara kebetulan iaitu apabila pengarah B.S. Rajhans mempelawa beliau ke Singapura untuk menjadi pelakon. P. Ramlee bersetuju dengan tawaran pengarah dari India itu mula berhijarh ke kota singa itu sebagai pelakon. Filem pertama lakonan P.Ramlee adalah “Chinta” arahan B.S. Rajhans yang dikeluarkan pada tahun 1948 dengan memegang watak antagonis dan penyanyi latar. Bertitik tolak daripada itu, perjalanannya dalam dunia seni terus rancak berkembang.

Di antara tahun 1948 hingga 1955, beliau telah berjaya membintangi 27 buah filem. Di sebalik kerancakan pembabitannya dalam dunia perfileman diteruskan lagi dengan keyakinan Datuk L. Krishnan, pengarah filem Melayu terkenal dari India antara tahun 1950an dan 1960an terhadap bakat seni P. Ramlee. Bakat seninya dilebarkan lagi ke lapangan pengarahan apabila beliau menjadi pengarah Melayu kedua selepas Haji Mahadi di bawah syarikat Malay Filem Production (Zakiah Hanum 1984 & Nasir P. Ramlee 2007).

Kemuncak karier seni di Jalan Ampas

Bakat seni luar biasanya menjadikan P. Ramlee terus diberi kepercayaan membintangi filem-filem Melayu arahan pengarah terkenal, Datuk L. Krishnan di bawah naungan Malay Film Production (MFP) di Jalan Ampas, Singapura (Zakiah Hanum 1984). Setiap filem lakonannya diterima dan sentiasa mendapat sambutan hangat peminat filem-filem Melayu pada ketika itu. Berbekalkan bakat yang dikurniakan Ilahi membolehkan beliau terus rancak mengukir nama sebagai pelakon yang juga berkebolehan untuk menyanyi, memainkan alat muzik dan mencipta lagu.

Filem Penarik Becha yang diterbitkan pada tahun 1955 merupakan antara kemuncak kepada karienya sebagai pengarah filem Melayu tersohor. Kejayaannya sebagai pelakon menyebabkan beliau diberi kepercayaan oleh Malay Filem Production (MFP) untuk mengarah filem tersebut di samping memegang watak utama. Lagu Azizah yang dimuatkan dalam filem ini yang dinyanyikannya sendiri juga merupakan lagu pertama ciptaannya. Sejak itu, P. Ramlee terus mengarah filem yang sentiasa mendapat sambutan peminat filem Melayu.

Dikatakan ketika itu, P. Ramlee aktif mengarah filem selain menjadi teraju utama dan hanya melakonkan 3 buah filem di bawah arahan pengarah lain. Pembabitannya dalam industri layar perak ini termasuk juga mencipta lagu diteruskan sehingga pembukaan Studio Merdeka di Ulu Klang, Kuala Lumpur yang mendorong P. Ramlee berhijrah ke sana. Sebelum berpindah ke Kuala Lumpur, beliau sempat mengarahkan filem terakhir di studio Jalan Ampas, iaitu filem Tiga Abdul yang diterbitkan pada tahun 1964, dilakonkan bersama Haji Mahadi dan S .Kadarisman.

Perpindahan ke Kuala Lumpur

Pembukaan Studio Merdeka di Kuala Lumpur seolah-olah memberi nafas baharu dalam industri perfileman Melayu. Namun, perpindahan dari studio Jalan Ampas ke Studio Merdeka, Kuala Lumpur pada tahun 1964 seolah-olah memberi plot suram pada perjalanan seni P. Ramlee. Seniman agung ini dilihat tidak dapat mengekalkan kecemerlangannya di Jalan Ampas. Hal ini dilihat pada penghasilan filemnya yang kurang mendapat sambutan, tidak seperti zaman Jalan Ampas.

Filem pertama arahannya terbitan Studio Merdeka iaitu Si Tora Harimau Jadian pada tahun 1964 tidak mendapat sambutan peminat. Meskipun melalui perjalanan berliku dalam berkarya di Kuala Lumpur,  P. Ramlee berjaya menghasilkan sebanyak 18 buah filem selama 9 tahun di ibu kota ini iaitu antara tempoh 1964 hingga 1972. Berikut adalah senarai filem yang dihasilkan di Kuala Lumpur:

Meskipun P. Ramlee masih mengekalkan nilai-nilai murni dalam filemnya, namun sentuhannya di Kuala Lumpur didapati tidak begitu mendapat tempat dalam kalangan penonton.  Hal ini disebabkan oleh kemasukan filem dari luar seperti filem Inggeris, Hong Kong dan Indonesia. Walaupun sebahagian daripada filem ciptaannya masih diterima peminat tetapi sambutannya tidak sehebat di Jalan Ampas. Filem terakhir lakonan dan arahannya sebelum menghembuskan nafas terakhir ialah Laksamana Do Re Mi (1972) (Zakiah Hanum 1984). Berikut adalah jadual mengenai filem arahan, lakonan dan lagu-lagu ciptaannya dalam filem berkaitan dari tahun 1955 hingga 1971:

Kandungan karya P. Ramlee

Meneliti hasil karyanya yang sentiasa mendapat sambutan peminat ialah nilai moral dan pengajaran yang ingin disampaikannya. Mungkin juga P. Ramlee berkarya dengan ikhlas dan sepenuh hati ingin menyemai nilai-nilai murni kepada penonton. Hal ini kerana seniman agung ini didapati berkarya dengan mengungkapkan realiti sosial zamannya. Filem-filem seperti Bujang Lapok, Ibu Mertuaku, Seniman Bjuang Lapok, Antara Dua Darjat misalnya menonjolkan permasalahan sosial dalam kalangan masyarakat Melayu pada ketika itu.

Antara isu sosial yang diketengahkan ialah keperitan mencari pekerjaan, hubungan antara keluarga, gejala samseng, perbezaan darjat dan masalah buta huruf dalam kalangan orang dewasa. Melalui filemnya, P. Ramlee secara langsung mengingatkan khalayak agar sensitif dengan permasalahan sosial yang diketengahkannya. Dari sisi tersiratnya, P. Ramlee cuba menekankan betapa pentingnya ilmu pengetahuan, hubungan yang baik sesama manusia tanpa mengira darjat dan pentingnya mencari rezeki yang halal untuk membaiki taraf sosial. Sambutan yang berterusan daripada masyarakat secara tidak langsung mendorong anak kelahiran Pulau Pinang ini terus aktif dalam menghasilkan kerja-kerja seni kreatifnya. P. Ramlee terus berkarya dengan kandungan ceritanya memperihalkan isu-isu sosial masyarakat.

Selain berbakat dalam bidang lakonan dan pengarahan, P. Ramlee juga merupakan penyanyi pujaan ramai kerana kelunakan suaranya. Menyentuh tentang bidang seni suara, P. Ramlee bukan sahaja dikurniakan suara yang merdu bahkan juga berkebolehan mencipta lagu dan mengarah persembahan muzik. Lagu-lagu ciptaannya yang sebahagiannya turut dimuatkan dalam filem arahannya merangkumi pelbagai genre misalnya cinta, kasih sayang, wanita, alam semulajadi, keislaman dan juga berunsur kebangsaan.

P. Ramlee bukan sahaja cenderung menghasilkan lagu bercorak tempatan, tetapi juga berbakat mencipta lagu pelbagai corak misalnya cha-cha, twist, tempo, timur tengah, slow fox dan waltz. Hasil penyelidikan oleh penyelidik, direkodkan P. Ramlee telah mencipta sebanyak 250 buah lagu. Lagu ciptaan seniman tersohor negara ini yang menjadi siulan peminat juga merupakan gabungan ideanya dengan penulis lirik terkenal pada ketika itu antaranya ialah S. Sudarmaji, Jamil Sulong, H. M Rohaizad dan Ainol Jamal.

Selain itu, beliau juga belajar menyusun muzik daripada Osman Ahmad dan Yusof B.. Dicatatkan juga P. Ramlee telah mencipta dan menyanyikan sendiri lagu dalam filem arahannya sebanyak 60 buah lagu. Seperti sudah mengetahui ajalnya di tanah air sendiri, beliau sempat menghasilkan lagu terakhirnya iaitu Ayer Mata Di Kuala Lumpur yang telah dicipta pada tahun 1973.

Penulisan P. Ramlee dan mengenainya

Penulisan tentang P. Ramlee tidak dinafikan kebanyakannya mengulas tentang karyanya dan biografinya. Pengkaji termasuk peminat seniman agung tersohor negara ini bukan sahaja datang daripada sarjana dan peminat tempatan tetapi juga dari negara jiran. Hasil penelitian, pengkajian tentang P. Ramlee dan kritikan terhadap karyanya bermula seawal tahun 1961 dan berterusan sehingga kini.

Berdasarkan analisis mendapati tahun 2001 hingga 2010 merupakan tahun yang paling banyak menulis tentang P. Ramlee dan mengulas hasil karyanya. P. Ramlee juga sempat menulis mengenai masa depan muzik tradisional sepanjang hayatnya. Makalah berjudul “Cara-cara meninggikan mutu dan memperkayakan muzik jenis asli dan tradional Malaysia demi kepentingan negara” telah dibentangkannya sendiri di Kongress Kebudayaan Kebangsaan yang berlangsung pada 16 hingga 20 Ogos 1971 di Kuala Lumpur.

Hasil pengesanan di 5 perpustakaan institusi tempatan dan institusi penyelidikan mendapati sebanyak 315 judul termasuk yang judul dan penerbit yang sama. Setelah melakukan semakan, didapati 299 judul menulis tentang P. Ramlee merangkumi latarbelakang dirinya dan menulis tentang pemikiran dan hasil karyanya (lagu, filem dan lirik). Sebanyak 205 judul mengulas tentang latarbelakang dirinya merangkumi pembabitannya dalam lapangan seni dan kisah keluarganya. Manakala sebanyak 86 judul mengulas tentang karyanya. Pecahan bidang adalah seperti yang ditunjukkan jadual dibawah:

SENARAI FILEM P. RAMLEE DARI TAHUN 1955 HINGGA 1972

Analisis juga dilakukan pada filem-filem arahan dan lakonannya iaitu sebanyak 66 judul keseluruhannya seperti yang ditunjukkan jadual berikut:

Hasil analisis kepada penerbitan filem arahannya, didapati beliau mula mengarah pada tahun 1948 hingga yang terakhir 1972. Tahun 1951- 1960 iaitu ketika di Studio Jalan Ampas pula didapati tahun paling aktif P. Ramlee menghasilkan filemnya. Berikut adalah jadual mengenainya:

Hasil analisis karya penulisan mengenai beliau, didapati terdapat 4 bidang utama iaitu biografi/ autobiografi, filem (ulasan kepada filem arahan P. Ramlee), muzik (kebanyakannya mengulas mengenai lirik lagu ciptaan P. Ramlee) dan lain-lain. Terdapat satu kertas kerja hasil penulisan P. Ramlee yang dimasukkan di bawah kategori muzik. Berikut adalah jadual pecahan bidang berkaitan:

Berdasarkan analisis pada filem-filem arahan dan lakonan P. Ramlee mendapati, terdapat sepuluh tema iaitu kasih sayang, keagamaan, kekeluargaan, darjat dan pangkat, cinta, seram, komedi, sejarah dan patriotik seperti yang ditunjukkan dalam jadual berikut:

Pengenalan

Ramai para sarjana mengakui kehebatan dan kejayaan hasil karya P.  yang sentiasa mendapat sambutan peminat adalah nilai moral dan pengajaran yang ingin disampaikannya. Teman-teman rapat P. Ramlee pula menyatakan anak kelahiran pulau mutiara ini sentiasa berkarya dengan ikhlas dan sepenuh hati dalam menyemai nilai-nilai murni kepada penonton. Hal ini kerana seniman agung ini didapati berkarya dengan mengungkapkan realiti sosial zamannya.

Dalam masa yang sama, P. Ramlee adalah seorang realis dan mempraktikkan idea-idea bernasnya dalam berkarya. Realis yang membawa maksud individu yang berpegang kepada kenyataan menjadikan P. Ramlee sentiasa menjadikan isu-isu sosial sebagai subjek utama jalan ceritanya. Filem-filem seperti Bujang Lapok, Ibu Mertuaku, Seniman Bujang Lapok, Antara Dua Darjat dan Tiga Abdul misalnya menonjolkan permasalahan sosial dalam kalangan masyarakat Melayu pada ketika itu.

Antara isu sosial yang diketengahkan ialah keperitan mencari pekerjaan, hubungan antara keluarga, gejala samseng, perbezaan darjat dan masalah buta huruf dalam kalangan orang dewasa. Melalui filemnya, P. Ramlee secara langsung mengingatkan khalayak agar sensitif dengan permasalahan sosial yang diketengahkannya (Ahmad Sarji 1999 & Hatta Azad Khan 2003).

Dari sisi tersiratnya, P. Ramlee cuba menekankan betapa pentingnya ilmu pengetahuan, hubungan yang baik sesama manusia tanpa mengira darjat dan pentingnya mencari rezeki yang halal untuk membaiki taraf sosial. Sambutan yang berterusan daripada masyarakat secara tidak langsung mendorong anak kepada pasangan Teuku Nyak Puteh Teuku Karim dan Che Mah Hussein ini terus aktif dalam menghasilkan kerja-kerja seni kreatifnya. P. Ramlee terus berkarya dengan kandungan ceritanya memperihalkan isu-isu sosial masyarakat (Ahmad Sarji 1999).

Antara permasalahan sosial yang sering dijadikan isu oleh P. Ramlee ialah darjat dan pangkat, pengorbanan, perjuangan, keadilan, agama dan taat setia. Dalam isu darjat dan pangkat yang memperlihatkan jurang ekonomi dan sosial ketara antara masyarakat bawahan dan atasan, P. Ramlee menzahirkannya dalam beberapa filem seperti Tiga Abdul, Antara Dua Darjat, Ibu Mertuaku dan Ahmad Albab.

Selain menunjukkan golongan atasan yang sering menindas golongan bawahan, dalam masa yang sama P. Ramlee ingin menonjolkan watak-watak golongan bawahan. P. Ramlee sendiri banyak mendepani watak-watak golongan bawahan sama ada melalui watak komedi mahupun serius dalam karyanya ini (Hatta Azad Khan 2003).

Selain berbakat dalam bidang lakonan dan pengarahan, P. Ramlee juga merupakan penyanyi pujaan ramai kerana kelunakan suaranya. Menyentuh tentang bidang seni suara, P. Ramlee bukan sahaja dikurniakan suara yang merdu bahkan juga berkebolehan mencipta lagu dan mengarah persembahan muzik. Lagu-lagu ciptaannya yang sebahagiannya turut dimuatkan dalam filem arahannya merangkumi pelbagai genre misalnya cinta, kasih sayang, wanita, alam semulajadi, keislaman dan juga berunsur kebangsaan.

P. Ramlee bukan sahaja cenderung menghasilkan lagu bercorak tempatan, tetapi juga berbakat mencipta lagu pelbagai corak misalnya cha-cha, twist, tempo, timur tengah, slow fox dan waltz (Ahmad Sarji 1999 & Zakiah Hanum 1984). Hasil penyelidikan oleh penyelidik, direkodkan P. Ramlee telah mencipta sebanyak 250 buah lagu. Lagu ciptaan seniman tersohor negara ini yang menjadi siulan peminat juga merupakan gabungan ideanya dengan penulis lirik terkenal pada ketika itu antaranya ialah S. Sudarmaji, Jamil Sulong, H. M Rohaizad dan Ainol Jamal.

Selain itu, beliau juga belajar menyusun muzik daripada Osman Ahmad dan Yusof B. Dicatatkan juga P. Ramlee telah mencipta dan menyanyikan sendiri lagu dalam filem arahannya sebanyak 60 buah lagu (Zakiah Hanum 1984). Seperti sudah mengetahui ajalnya di tanah air sendiri, beliau sempat menghasilkan lagu terakhirnya iaitu Ayer Mata Di Kuala Lumpur yang telah dicipta pada tahun 1973.

Bagi P. Ramlee, muzik dan filem tidak dapat dipisahkan. Ini kerana muzik memainkan peranan penting dalam menceritakan sesebuah filem sama ada bergenre komedi, sedih, seram, patriotik dan lain-lain. Bagi seniman agung ini, muzik umpama nadi bagi sesebuah filem (Yusnor Ef 2003).  

P. Ramlee diakui sebagai nama besar dalam industri layar perak negara suatu ketika dahulu. Anak seni berbakat besar ini bukan sahaja diterima masyarakat tempatan dan nusantara tetapi juga masyarakat antarabangsa. Hasil karyanya juga telah berjaya memenangi pelbagai pertandingan peringkat tempatan mahupun antarabangsa (Yusnor Ef 2003). Beliau didapati berjaya menyeimbangkan antara falsafah seni, nilai estetika dan komersil dalam mengolah hasil karyanya.

Selain itu, sentuhan seninya dihargai masyarakat luar misalnya penyanyi Jepun, Koko Shimeda telah menyanyikan semula lagu Jeritan Batinku dalam Bahasa Inggeris dengan judulnya Indian Summers. Seorang penyanyi dari Amerika Syarikat juga telah menyanyikan semula lagu Getaran Jiwa yang telah diubah susunan liriknya dalam Bahasa Inggeris dengan judul Whispers in the wind (Yusnor Ef 2003). Kejujuran dalam setiap sentuhan seninya diterima masyarakat sehingga ke hari ini. Maka dengan itu, benarlah kata beliau iaitu “Walau aku sudah mati, aku akan hidup 1,000 tahun lagi”.